Nederlandse orgelmuziek afgestoft
Het orgel in de Protestantse kerk van Stompetoren
De Protestantse kerk in Stompetoren is onlosmakelijk verbonden met de Tweede Wereldoorlog. De begraafplaats met het oorlogsmonument herinnert nog altijd aan het verraad dat hier in oktober 1944 werd gepleegd. Het doet bijna vergeten dat deze forse kerk met zijn stompe toren dan al ruim twee en halve eeuw aan de rand van de Schermer staat. Tussen 1951 en 1955 is de kerk ingrijpend gerestaureerd en krijgt het interieur zijn huidige indeling.
Het orgel dat Frederik Samuel Naber hier in 1863 plaatst, een ontwerp van zijn vader Carl August, is dan vanuit het koor naar de westkant verplaatst. Op de nieuwe balg na is het een gaaf bewaard instrument dat in 2008 nog geheel is gerestaureerd. Dit instrument is een grotere versie dan het orgel dat Frederik een jaar later voor Grootschermer bouwt; het klinkt dan ook een stuk forser.
In dit orgelportret presenteert Frank van Wijk een vergeten sfeer: een muzikaal document uit de negentiende-eeuwse Nederlandse muziekgeschiedenis.
Negentiende-eeuwse muziekpraktijk klinkt in StompetorenDe musicus Georg Wilhelm Derx (1801-1864) heeft het ontstaan in 1839 van het huidige Nederland en België meegemaakt. De achtendertigjarige Derx woonde toen in Haarlem en was organist van de Doopsgezinde Kerk. Het ambacht was hem niet vreemd, zijn vader was schrijnwerker en zijn schoonvader timmerman. Gezien zijn boedel waarin naast twee pianino’s ook violen, altviolen, celli en gitaren, was hij een redelijk veelzijdig musicus. Ook componeerde hij voor verschillende bezettingen. Het is aan Frank van Wijk te danken, dat we een keer wat horen van deze ‘Nederlandse’ musicus. Hier speelt hij een aantal composities van deze onbekende Haarlemse musicus. Er is niet veel bekend over hoe in de negentiende eeuw op Nederlandse orgels werd gespeeld. Deze werken van Derx, aangevuld met een koraalzetting van Frederik Nieuwenhuysen (1756-1841), organist van de Dom in Utrecht, geven hiervan wellicht een indruk. Georg Wilhelm Derx kan dit orgel van Samuel Naber hebben gekend of op zijn minst ervan hebben gehoord, het werd een jaar voor zijn overlijden in 1864 in Stompetoren geplaatst. Frank van Wijk is organist van de Ruïnekerk in Bergen. |
