‘Een Frans juweel in de Hollandse polder’
Het orgel in de Grote Kerk van Schermerhorn

Schermerhorn, een klein oud dorp met een opvallend grote kerk en daarin een geheimzinnig orgel. Geheimzinnig omdat we – de kenners - nog maar relatief kortgeleden vermoeden dat het orgel van Schermerhorn een ‘Frans juweel’ is, in de 18e eeuw gemaakt door de Franse orgelmaker Jacob Courtain, die werkte in het Duitse Emmerich. Of de eveneens uit Emmerich afkomstige Friedrich Leichel dit wist blijft de vraag. Hij plaatste dit juweel in 1879 in Schermerhorn in een door hem bijgeleverde simpele orgelkas. En hoewel het orgel er oorspronkelijk niet voor is gemaakt, is het tientallen jaren gebruikt als begeleidingsinstrument.

De eeuwenoude geschiedenis van dorp, kerk en orgel is met elkaar versmolten geraakt. Opgetekende en doorvertelde verhalen geven elke keer weer andere beelden van deze bijzondere plek weer. En dat is wat deze drie korte films zijn: impressies - voetafdrukken - van de verrijkende ervaring die dit orgel voor mensen kan zijn.

In Verhalen uit het dorp vertellen Ineke Kluft en Eel van der Weij over hun band met het orgel. In Couperin in Schermerhorn laat Pieter van Dijk de bijzondere klank ervan horen. Bart Klijnsmit vertelt in De orgelmentor hoe belangrijk de zorg voor dit juweel is.

PRODUCTIE INFORMATIE

Verhalen
uit het dorp

‘het was toch eigenlijk een heilig ding, daar kwam je niet an…’ ‘het [orgelspelen] ontspande….even alles loslaten’ Twee opmerkingen die illustreren hoe mensen een orgel verschillend ervaren.

Ineke Kluft komt uit Grootschermer maar woont al sinds 1965 in Schermerhorn. Ze was lang lid van de Hervormde Vrouwenvereniging die jaarlijks een bazaar organiseerde om geld in te zamelen voor het behoud van kerk en orgel. Ook was ze diaken en kosteres van de kerk. Haar naam is vereeuwigd op een plaquette toen de kerk 350 jaar bestond.

Eel van der Weij komt uit oosten van het land. Hij gaat in 1973 in Schermerhorn wonen, voor zijn nieuwe baan als hoofd van de school. Omdat hij orgel heeft leren spelen, is het orgel van de Grote Kerk een belangrijke rol voor hem gaan spelen, tot op de dag van vandaag.

Couperin
in Schermerhorn

Op een ‘Frans’ orgel klinkt Franse muziek vanzelfsprekend. Pieter van Dijk kiest hier voor de muziek van François Couperin.

François Couperin (1668-1733) organist van de St. Gervais in Parijs en later ook aan het hof van Versailles van Lodewijk XIV, componeerde vele werken voor verschillende bezettingen.

Van zijn composities zijn twee missen voor orgel bewaard gebleven. Uit de Messe pour les Paroisses (1690) speelt Pieter van Dijk de volgende delen: I. Plein chant du premier Kyrie, en Taille II. Fugue sur les jeux d’anches III. Récit de Chromhorne IV. Dialogue sur la Trompette et le Chromhorne V. Plein chant.

Pieter van Dijk is als jong musicus in de Schermer begonnen. Hij is dan organist van vier orgels: dat van het Zwarte Kerkje in Zuidschermer, de Hervormde kerk in Stompetoren, de Dorpskerk in Grootschermer en de Grote Kerk van Schermerhorn.

Inmiddels stadsorganist van Alkmaar, hoofdvakdocent aan het Amsterdams Conservatorium en met een internationale carrière, is de terugkeer naar deze plek, naar dit bijzondere orgel voor hem een speciaal moment.

De orgelmentor

Bart Klijnsmit leert lang geleden de Grote Kerk van Schermerhorn kennen als hij daar met een kunstenaarscollectief activiteiten organiseert. Als de musicus van het gezelschap kon hij het orgel inzetten en gebruiken.

Met regelmaat keert hij er terug. En nu is hij mentor van dit monumentale orgel. Nu het instrument weer in goede staat is, zorgt hij ervoor dat dat zo blijft. En hoe kan je dat, vindt Bart, beter doen dan het te gebruiken.